Możliwość uruchomienia komunikacji na terenach podolsztyńskich gmin dają środki z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2014–2020. Władze gmin chętnie z nich korzystają, głównie na zakup taboru. 

Lider jest z Dywit
Liderem jeżeli chodzi o działanie komunikacji publicznej wśród gmin sąsiadujących z Olsztynem są Dywity. Działa ona tam od kilku lat. Na dodatek pod koniec września uruchomiona została Gminna Komunikacja Publiczna. Operator wprowadził do obsługi dwa swoje autobusy, kolejne trzy to pojazdy wyprodukowane w Turcji, które gmina powierzyła operatorowi. Przypomnijmy, że tureckie autobusy zabiorą 25. pasażerów, w tym 14. na miejscach siedzących. Jest też miejsce do przewożenia co najmniej jednego wózka inwalidzkiego. Pojazdy są wyposażone w monitoring oraz klimatyzację części dla kierowcy, jak i pasażerskiej. 
– Umowa z operatorem obowiązywać będzie przez dwa lata. Jej koszt to około 2,6 mln zł – mówi Jacek Niedzwiecki z Urzędu Gminy Dywity. – Zaczęła obowiązywać od 1 października.
Od 1 października liczba tzw. wozokilometrów zwiększyła się do 190 tys. km rocznie, czyli o około 60 proc. Dla przykładu mieszkańcy z Bukwałdu, Barkwedy czy Brąswałdu mają aż 10 kursów dziennie. Nastąpiło też wydłużenie godzin funkcjonowania komunikacji. Pierwszy kurs realizowany jest po godz. 5 rano, a ostatni na linii D1 o godz. 20, ale warto zaznaczyć, że cały czas trwa analizowanie wykorzystania autobusów na poszczególnych liniach.
– Autobusy na liniach gminnych kursują od poniedziałku do piątku. Na tyle na razie pozwalają gminie finanse, ale nie jest wykluczone, że w przyszłości mogą pojawić się również w soboty – dodaje Niedzwiecki. 
Na poziom funkcjonowania komunikacji publicznej wpływają jednak niekorzystnie posunięcia władz Olsztyna. Od 1 stycznia 2020 skróciły one trasy dwóch linii – 108 i 112 – dojeżdżających z Dywit argumentując to oszczędnościami. Teraz autobusy dojeżdżają jedynie do ul. Reymonta, a nie jak wcześniej do okolic dworca. Na tej zmianie stracili również mieszkańcy Olsztyna, a dokładnie Osiedla Podleśna, a także osoby dojeżdżające do cmentarza w Dywitach i do pracy np. w Słupach.  

Stawiguda pyta swoich mieszkańców 
Swoją komunikację uruchomiły władze Stawigudy. Pierwsze autobusy ruszyły w trasy pod koniec listopada 2019 roku. Tabor to 7 autobusów. Operator ze swojej strony dostarczył 4 pojazdy. W skład taboru wchodzą także 3 autobusy Otokar Navigo C zakupione przez gminę.
– Wprowadzenie transportu publicznego to dla nas nowe doświadczenie. Na pewno będziemy wsłuchiwać się w opinie mieszkańców, m.in. za pomocą skierowanych do nich ankiet – mówi wójt Stawigudy Michał Kontraktowicz. – Będziemy dążyć do optymalizacji rozkładu jazdy, tras i lokalizacji przystanków. Uruchomienie komunikacji publicznej to bardzo ważny krok w rozwoju naszej gminy. Od mieszkańców będzie zależało jej powodzenie, dlatego zachęcam ich do korzystania z niej. 
Na terenie całej gminy Stawiguda działają cztery linie autobusowe. Obecnie urzędnicy prowadzą konsultacje społeczne, które mają pomóc w ulepszeniu transportu publicznego.
– Ankieta ukierunkowana została w celu zebrania informacji na najczęstsze zapytania mieszkańców dotyczące rozkładów jazdy czy lokalizacji przystanków. Przedstawione sugestie pozwolą nam dostosować i zoptymalizować organizację gminnej komunikacji publicznej do potrzeb wszystkich mieszkańców – podkreśla wójt Kontraktowicz. 
Władze Stawigudy proszą osoby korzystające z komunikacji gminnej o wskazanie celu swoich podróży autobusami gminnymi, częstotliwości korzystania, spraw związanych z korzystaniem przez najmłodszych oraz rozkładu jazdy. 

Kolejna gmina ze swoją komunikacją 
Jonkowo pod Olsztynem na potrzeby uruchomienia komunikacji gminnej już kilkukrotnie próbowało pozyskać dwa małe autobusy. Pierwsze trzy przetargi organizowane we współpracy ze Stawigudą nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Pierwsze samodzielne postępowanie przetargowe Jonkowa w efekcie przyniosło jedną ofertę – MMI ze Zbyszewa – ale z przyczyn formalnych zamawiający musiał ją odrzucić. 
W pierwszym przetargu nie było chętnych. W ponowionym postępowaniu znalazł się jeden oferent, ale wyłącznie do zapewnienia 3 sztuk małych autobusów. W dodatku oferta cenowa nie pokrywa się z kosztorysem. Gmina chce przeznaczyć na zakup autobusów 1 mln zł brutto. Oferta Bus Trans Technik z Warszawy zażyczyło sobie jednak 1,9 mln zł. Reszta zadań pozostała bez ofert. W przypadku pierwszego przygotowano budżet – 800 tys. zł, a trzeciego (gdzie autobusy kupuje Jonkowo) – 1,627 mln zł.
W końcu władze gminy pokonały wszystkie przeszkody. Autobusy już są, natomiast na sesji rady gminy udzieliły władzom Jonkowa pełnomocnictwa do wyboru i zawarcia umowy z potencjalnym operatorem. 
– Termin uruchomienia publicznej komunikacji gminnej to styczeń, najprawdopodobniej połowa tego miesiąca – zapowiadają władze gminy Jonkowo. 
Po terenie gminy Jonkowo autobusy kursować będą na 4 liniach: J1, J2, J3 i J4. Trasy dwóch pierwszych będą zaczynać się na pętli autobusowej miejskiej linii nr 111 w Gutkowie. Gotowa jest już też taryfa cen biletów. Bilet normalny będzie kosztować 3,92 zł, cena biletów ulgowych zależna jest od przyznanej prawnie bonifikaty, dla osób uczących się będzie to około 2 zł. Natomiast miesięczny bilet sieciowy będzie kosztował 78,43 zł.